Książka p.Eryka von Kuehnelt-Leddihna „Wolność czy równość”
stanowi pozycję ważną w katalogu prawicowca. Przede
wszystkim dlatego, że pisana jest przez katolika – a w Polsce, gdzie
większość stanowią katolicy, słowo „liberalizm” traktowane jest
niemal jak „satanizm”. P.EvK-L pokazuje na głęboką więź chrześcijaństwa,
w szczególności nurtu wywodzącego się od św. Tomasza
z Akwinu, z klasycznie rozumianym liberalizmem. Oczywiście to,
co dziś, jak w USA, określane jest słowem „liberalism” nie ma
wiele wspólnego z liberalizmem: to po prostu socjal-demokracja
używająca wolnego rynku jako narzędzia do zwiększenia kontroli
nad ludźmi.
Godna podziwu jest erudycja Autora, który pieczołowicie
przytacza wątpliwości twórców Stanów Zjednoczonych co do demokracji
i egalitaryzmu – choć melancholijnie zauważa, że „Ci,
którzy chcą uniknąć pomieszania i starają się o klarowność w dyskursie
politycznym, dokładnie rozróżniając między liberalizmem
a demokracją oraz między demokracją a republikanizmem, prawdopodobnie
toczą przegraną bitwę”. Ja sądzę, że jeśli ją przegramy,
stoczymy się w odmęt bełkotu – ale samo wydanie tej książki jest
przejawem wiary, że ta walka nie jest przegrana.
Autor bierze byka za rogi pokazując, że korzenie dzisiejszego
neo-niewolnictwa tkwią w demokracji – i bardzo starannie pokazuje,
że myśliciele XVIII i XIX wieczni doskonale zdawali
sobie z tego sprawę. Przy okazji krotko i treściwie pokazuje, jak
błędnym jest uważanie Aleksego de Tocquevill’a za zwolennika
demokracji. Dzięki Niemu z odmętów historii mamy odkopane
takie perełki, pasujące jak znalazł do dzisiejszego sporu o Trybunał
Konstytucyjny, jak myśl socjalisty Józefa Proudhona: „Z powodu
niewiedzy o prymitywności swych instynktów, z powodu chęci
natychmiastowego spełnienia swych potrzeb i pragnień, ludzie
wolą doraźne formy władzy. Nie chcą wcale gwarancji prawnych,
gdyż nie wiedzą, czym są i jak działają. Nie obchodzą ich wyrafinowane
mechanizmy hamulców i równowag (checks and balances),
ponieważ nie korzystają z nich bezpośrednio. Pragną pryncypała,
któremu będą mogli zawierzyć, przywódcy, którego zamiary znane
są ludziom i który poświęci się realizacji ich interesów. Tegoż przywódcę
obdarzają nieograniczoną i nieodpartą władzą. Lud uznaje
za sprawiedliwe to, co jest dlań użyteczne. Ponieważ jest ludem,
wyśmiewa wszystkie formalności i nie nakłada żadnych warunkowych
ograniczeń na depozytariuszy władzy”.
Autor odważnie rzuca wyzwanie innemu dzisiejszemu bożkowi,
„powszechności i przymusowości wykształcenia”. Zauważa:
„Ignorancja klas niższych, nad którą tak mocno ubolewał Lecky,
w bardziej postępowych demokracjach jest raczej połowiczym wykształceniem
niż analfabetyzmem – i to właśnie czyni ją tak niebezpieczną.
Już wcześniej zauważono, że więcej edukacji oznacza
obniżenie jej poziomu, a pewien inteligentny myśliciel zastanawiający
się nad prehistorią nazizmu stwierdził, że hasła Hitlera
prawie w ogóle nie przemawiałyby do narodu, który nie byłby
wysoce wykształcony”. Zawsze powtarzam – przy oklaskach widowni:
„Jak pięknie wyglądałby Internet, gdyby 30% ludzi nie
umiało czytać i pisać!”
Bardzo ważne jest tez porównanie właściwości republiki i monarchii
– jednak nie będę w tym wstępie streszczał całej książki.
Trzeba ją samemu przeczytać – i tyle.
Wielką zaletą tej książki jest wierny przekład. Książkę czyta
się lepiej niż oryginał. Nie jest to łatwe, gdy dzieło pisze człowiek
z kręgu kultury niemieckiej! Tłumacz nie waha się używać słów
polskich (np. „jednakowość” zamiast „uniformizm”) i wykazuje
rzadką dziś znajomość terminologii, nie przeciążając jednak tekstu
rozszczepianiem włosa na czworo.