Jak trudne może być dzieciństwo, jak wiele wysiłku trzeba włożyć, by nie ulec procesowi wynarodowienia, przekonali się o tym uczniowie klerkowskiego gimnazjum, których młodość przypadła na lata niewoli ojczyzny znajdującej się pod zaborami. Na przykładzie losów Marcina Borowicza i Andrzeja Radka autor ukazał sytuację polskiej młodzieży poddanej procesowi rusyfikacji, pozbawionej wsparcia ze strony części rodziców oraz nauczycieli, zmagającej się z trudami codziennej egzystencji. Mimo przeciwności młode pokolenie nie poddało się obcym wpływom i manipulacji. Tytuł utworu ma wymowę symboliczną: syzyfową pracą, zmierzającą do pozbawienia Polaków świadomości bytu narodowego, były bezskuteczne działania zaborców.