Monumentalne dzieło Władysława Kopalińskiego powstałe jako reakcja na warunki współczesnego życia oraz rozwój nowych dziedzin nauki i techniki, które powodują rwanie się więzi kultury, oddalanie od dziedzictwa wieków, słabnięcie związków z kulturą narodową, europejską, śródziemnomorską.
Autor książki próbując przeciwdziałać tym procesom, dokonał wyboru haseł w zakresie mitów i tradycji kultury w ich najszerzej rozumianym sensie. Główne tematy Słownika obejmują wiele wątków:
postacie i wydarzenia z Biblii,
bóstwa i bohaterowie mitologii śródziemnomorskich i północnych,
bohaterowie legend, sag, epopei, romansów, poematów, pieśni, żywotów, bajek, folkloru, tradycji ludowej,
bohaterowie narodowi i ludowi, otoczeni legendą historyczni władcy, wodzowie, buntownicy, zbójcy,
legendarni i historyczni nosiciele cywilizacji, odkrywcy nowych lądów i nowych dziedzin wiedzy,
słynne kobiety,
słynne dynastie i rody,
słynne bitwy,
miejsca i budowle historyczne,
arcydzieła architektury, malarstwa, rzeźby, muzyki, zwłaszcza jako ilustracje mitu lub historii,
popularne pieśni ludowe i narodowe, opery, operetki, musicale,
postacie literackie,
wyrazy o znacznej liczbie odniesień do kultury, historii i tradycji,
grupy znaczeniowe (por. Rodzina, Prowincjonalizmy, Głosy ptaków),
wyrazy polskie rzadko już goszczące w słownictwie czynnym, których nie ma potrzeby używać, ale które powinno się znać i rozumieć.